De Gaaper, een Middeleeuwse markthal voor slagers

Amersfoort heeft in de Middeleeuwen een stedelijk vleeshuis gehad. Een vleeshuis was een publieke markthal waar slagers runderen, varkens en schapen slachtten, het vlees klaarmaakten en daar op houten kramen aan de consument verkochten.

In het Archief Eemland is een register bewaard gebleven, waarin de overdrachten van onroerend goed staan opgetekend. De huizen hadden nog geen nummers, maar werden gelokaliseerd door vermelding van de namen van de eigenaars van de belendende percelen. Door een reconstructie te maken van de huizen tussen de Hof, de Zevenhuizen en de Langestraat kon de juiste locatie van het vleeshuis worden vastgesteld: het perceel van het huidige Logement de Gaaper (Hof 39) en het achterliggende pand Langestraat 76.

Het gebouw lag aan het marktplein van de Hof en liep aan de achterkant door tot aan de Langestraat, de belangrijkste aanvoerweg waarover het vee via de Viepoort (Kamperbinnenpoort) de stad in kwam. Het was een overdekte hal met een lengte van ongeveer 17 meter. Bij restauratie van het pand Hof 39 in 2003 bleek, dat de zijmuren waarschijnlijk uit de 13e eeuw stammen, de periode waarin Amersfoort stadsrechten kreeg. De hal had een hoogte van wel 6 meter en daarboven waren nog een verdieping en een zolder voor de opslag van goederen. In die periode waren de huizen nog hoofdzakelijk van hout, vlechtwerk en leem en moet het stenen vleeshuis een imposante verschijning zijn geweest. In 1452 onderging het vleeshuis een ingrijpende verbouwing. Er werd een scheidingsmuur midden in de hal opgetrokken, één aan de Hof en één aan de Langestraat. Voortaan gingen beide helften van het voormalige vleeshuis door als particuliere woningen. De publieke voorziening voor slagers, die sinds de 13e eeuw had bestaan, was hiermee ten einde.

Het blijft vooralsnog onduidelijk waarom het vleeshuis werd opgeheven. Er zijn immers aanwijzingen dat de handel in vee via Amersfoort tot ver in de 16e eeuw bloeide.

[bron: Leen Alberts; Kroniek; dec. 2013]