Matthias Withoos (naamvarianten: Matthijs Withoos, Mathias Withoos, M. Calzetti en bijnaam Calzetta Bianca) (Amersfoort, 1627 - Hoorn, 1703) was een Nederlands kunstschilder van onder meer stillevens en stadsgezichten.

Levensloop

Withoos volgde zijn schildersopleiding bij Jacob van Campen, die even buiten de stad op het buitengoed Randenbroek een schilderschool had. Hij werd meester in het Sint-Lucasgilde van Amersfoort in 1647. Het jaar daarop maakte Withoos met Otto Marseus van Schrieck en enkele andere schilders een reis naar Florence en Rome, waar zij zich aansloten bij de Bentvueghels, een vereniging van voornamelijk Nederlandse en Vlaamse kunstenaars werkzaam in Rome. In dit ongedwongen en drinkgrage genootschap bestond de gewoonte elkaar te voorzien van een aansprekende bijnaam, de zogenaamde 'bentnaam'. Withoos koos de bijnaam Calzetta Bianca (= witte sok).

Withoos' werk viel in de smaak bij kardinaal Leopoldo de Medici, van wie hij verschillende opdrachten kreeg. In 1650 reisde hij terug naar zijn geboortestad en deed rond 1653-53 waarschijnlijk op de terugweg Lyon aan. Toen Franse troepen Amersfoort in het rampjaar 1672 bezetten, week Withoos uit naar Hoorn, waar hij zou blijven wonen tot zijn dood in 1703.

Verschillende van Withoos' zeven kinderen traden in hun vaders voetsporen: Pieter, Johannes, Frans, Alida en Maria Withoos. Matthias was hun leermeester. Caspar van Wittel was ook een leerling van hem. Jacob van Staverden was waarschijnlijk tot 1672 een leerling van Matthias Withoos.

Werken

Withoos stond vooral bekend voor zijn Italianiserend landschappen en stadsgezichten maar schilderde ook stillevens, waaronder bloem- en plantenstillevens, bosstillevens, jachtstillevens, vanitasstillevens, visstillevens, en portretten.

Zijn vroege stillevens met planten vertonen een verwantschap met het werk van Otto Marseus van Schrieck. Tegen de tijd dat hij naar Hoorn verhuisde had hij een eigen gevarieerde stijl ontwikkeld van Italianiserende landschappen bij zonsondergang met een kleurrijke achtergrond tot parkachtige omgevingen met stillevens van planten in de voorgrond. Withoos ontwikkelde ook een eigen variatie op het vanitasstilleven door symbolen van vergankelijkheid in een Italiaanse parkomgeving te plaatsen.

Het schilderij Gezicht op de stad Amersfoort werd in 2001 verworven door het Amersfoortse Museum Flehite. Dit 2,5 x 4 m grote werk behoort tot de grootste stadsgezichten van Nederland. In het Westfries Museum in Hoorn bevonden zich, tot ze eind 2005 werden gestolen, twee versies van De Grashaven.

Het gezin Withoos en het schilderen van Gezicht op de stad Amersfoort waren het onderwerp van de roman Ander licht van Rosita Steenbeek uit 2009. Het schilderij siert de omslag van deze roman.